เลย-ปีใหม่ม้งบ้านตูบค้อหนึ่งเดียวในจังหวัดและหนึ่งเดียวในภาคอีสาน
อ.ด่านซ้าย จ.เลย ตั้งอยุ่ทางทิศตะวันตกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียงคือ ทิศเหนือติดต่อกับแขวงไชยบุรี(สปป.ลาว) ทิศตะวันออก ติดต่อกับ อ.ภูเรือ วังสะพุง และอำภูหลวง ทิศใต้ ติดต่อกับ อ.หล่มเก่า และ เขาค้อ จ.เพชรบูรณ์ และ อ.นครไทย จ.พิษณุโลก และการปกครองส่วนภูมิภาค ออกเป็น 10 ตำบล ได้แก่ ต.ด่านซ้าย ปากหมัน นาดี . โคกงาม โพนสูง อิปุ่ม กกสะทอน โป่ง วังยาว และ นาหอ
ผู้สื่อข่าวรายงานว่า จังหวัดเลย ถือเป็นจังหวัดหนึ่งที่มีชาวไทยภูเขาอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากรวมทั้งยังคงรักษาเอกลักษณ์และประเพณีดั้งเดิมเอาไว้ได้อย่างเหนี่ยวแน่น โดยเฉพาะที่ บ้านตูบค้อ ต.กกสะทอน จ. เลย มีชาวไทยภูเขาอยู่ 1 เผ่าคือ “เผ่าม้ง” แต่ละปีจะจัดงานประเพณีปีใหม่ ซึ่งจะตรงกับ ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 2 ส่วนใหญ่จะอยู่ในระหว่างเดือนธันวาคม-มกราคมของทุกปี ซึ่งในวันปีใหม่ โดยมีวัตถุประสงค์ของการจัดงานเพื่อการพบปะกันระหว่างกลุ่มญาติ เพื่อน ๆ มีกิจกรรมประเพณีขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์และผู้อาวุโส เป็นวันที่หนุ่มๆสาวๆในหมู่บ้านจะได้เลือกคู่ มีการจัดการแข่งขันกีฬาประเพณีและการละเล่นพื้นบ้านของเผ่าม้งต่างๆ เช่น ลูกข่าง ลูกช่วง และ การแข่งขันล้อเลื่อนไม้ ซึ่งเป็นกีฬาที่ท้าทายน่าสนใจเป็นอย่างมาก แต่นอกการละเล่นที่สร้างความสนุกสนานแล้ว จะมีพิธีกรรมต้อนรับปีใหม่ซึ่งจัดเป็นพิธีกรรมที่ชาวม้งให้ความสำคัญมาก ซึ่งที่บ้านตูบค้อแห่งนี้ถือเป็นชาวม้งแห่งเดียวใน จ.เลย และแห่งเดียวในภาคอีสาน ที่ยังคงทำตามความเชื่อและความศรัทธา รักษาขนบธรรมเนียมประเพณีที่สืบสานกันมาแต่บรรพบุรษ นอกการละเล่นที่สร้างความสนุกสนานแล้วชาวม้งก็ไม่ลืมที่จะทำพิธีกรรมต้อนรับปีใหม่ซึ่งจัดเป็นพิธีกรรมที่ชาวม้งให้ความสำคัญกันมากโดยมี 4 อย่าง ประกอบด้วย
วันดา หรือ แรม 12 ค่ำ เดือน 1 ชาวม้งจะมีการเตรียมต้อนรับปีใหม่โดยทุกบ้านจะทำความสะอาดบ้านโดยใช้ใบไผ่กวาดบ้านเพื่อเอาสิ่งไม่ดีไปกับปีเก่า กลางคืนของวันดานี้ทุกคนจะเฝ้ารอเสียงสัตว์ร้อง เพราะเสียงสัตว์ร้องเสียงแรกจะถือเป็นเวลาที่เริ่มต้นของวันปีใหม่ ถ้าเป็นเสียงไก่ร้องจะถือว่าดีที่สุด ทันทีที่ได้ยินเสียงสัตว์ร้องเสียงแรก ผู้ชายของทุกบ้านจะยิงปืนต้อนรับปีใหม่ และในเวลา 01.00 น. จะเทภาชนะที่บรรจุน้ำภายในบ้านทิ้งและตวงน้ำใส่ใหม่ ผู้หญิงจะเริ่มตำข้าวหุงข้าวเพื่อเตรียมเลี้ยงงานปีใหม่
วันขึ้นปีใหม่ ปีใหม่ม้ง(ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 1 ) ในวันนี้จะมีการละเล่นในหมู่บ้าน เช่น การเล่นลูกข่าง ซึ่งจะแข่งขันกัน ใครตีได้แม่นหรือลูกข่างหมุนได้นานก็จะเป็นฮีโร่ของงาน นอกจากนี้วันนี้จะเป็นวันที่หนุ่มสาวจะเลือกคู่กันโดยใช้วิธีโยนลูกช่วง และวันนี้ในแต่หลังคาเรือนก็จะจัดเลี้ยงแขกที่เข้าไปเยี่ยมในบ้านซึ่งจะมีการตั้งวงร่ำสุรา ตามธรรมเนียมของชาวม้ง และ วันที่สาม ขึ้น 2 ค่ำ เดือน 1 เป็นวันที่จะไปดำหัวผู้เสียชีวิตไปแล้วที่หลุมศพ และถือเป็นวันสุดท้ายของปีใหม่ ไก่ที่ต้มไว้วันแรกต้องกินให้หมดวันนี้และดับธูปหรือตะเกียงที่จุดไว้ตลอดปีใหม่ ส่วน วันที่สี่ เป็นวันที่ส่งผีกลับ ในตอนเช้าจะต้มไก่ใหม่ไว้บนโต๊ะ ผู้นำครอบครัวทำพิธีปล่อยผีกลับและบอกไว้ว่าถ้ามีอะไรจะเรียกผีนี้กลับมาช่วย ในหมู่บ้านชาวม้งบางหมู่บ้านจะมีต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ของหมู่บ้านเรียกว่า ดงเซ้ง ซึ่งต้องดูแลให้ดี หากไม่เช่นนั้น จะทำให้เกิดเหตุร้ายขึ้นได้ และในวันที่สี่นี้หมู่บ้านที่มีดงเซ้งก็จะเข้าไปทำความสะอาดและพิธีที่ดงเซ้งนี้เพื่อขอพรให้อยู่ดีมีสุข ซึ่งถือเป็นการจบประเพณีปีใหม่ม้ง ที่ชาวไทยภูเขาของบ้านตูบค้อ ฯ ยังคงอนุรักษ์และสืบสานต่อมาจนถึงปัจจุบัน และยังเปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวทั้งหลายได้ไปเยือนอีกด้วย
—————————–///————————–
บุญชู ศรีไตรภพ จ.เลย
หมายเหตุ…ภาพจาก ผช.